Ոսկեգույն փաթեթավորման թուղթը

Մի մարդ քրտնաջան աշխատում էր՝ օրվա հացի փողը վաստակելու համար: Մի տարի, Սուրբ Ծննդից մի քանի օր առաջ նա պատժեց իր հնգամյա դստերը ՝ տեսնելով, որ աղջնակն օգտագործել է իրենց ընտանիքում եղած ոսկեգույն փաթեթավորման թղթի միակ փաթեթը:

Էկոհամակարգեր

Ձեր կարծիքով որոնք են էկոհամակարգերի կարևորագույն հատկանիշները: Ինչու՞

Էկոհամակարգերը կենսաբանական համակարգեր են, որոնք կազմված են կենդանի օրգանիզմներից` ծառեր, բույսեր, միջատներ... Էկոհամակարգի պարզագույն օրինակ կարող են լինել անտառները:

Աղետներ. «Ֆուկուսիմա 1» ԱԷԿ-ի վթարը, պատճառներն ու հետևանքները

Աղետ -պատահար է, որն առաջանում է բնական կամ տեխնածին արտակարգ իրավիճակների արդյունքում, իր հետ բերելով մարդկանց մահ կամ այս կամ այն օբյեկտի պատմության մեջ անուղղելի հետևանքներ:

Աղետները լինում են բնական կամ մարդածին (տեխնածին): Մինչ օրս շախարհում բազմաթիվ թե՛ բնական, թե՛ տեխնածին աղետներ են եղել, որոնց արդյունքում զոհվել են հազարավոր, միգուցե միլիոնավոր մարդիկ: Այսօր կխոսենք Ճապոնիայի Ֆուկուսիմա 1 ԱԷԿ-ի պայթյունի մասին, որը տեղի է ունեցել 2011 թվականի մարտի 12-ին:

Are parents the best teachers?

Our parents are first teachers because before we go to school, they teach us to speak, to paint, to walk etc. In schools teachers teach students only knowledge, they don't discus anything,  they don't teach their students to think, to explore. Fortunately, in our school we have many discussion during our lessons, we explore, we watch short movies etc. 

English homework

Write sentences using the second conditional

1. If I lived alone, I would get lonely. 

2. If Don didn't have so much homework, he would go playing football. 

3. If I could swim, I would go to scuba diving with Terry.

4. If we had enough money, we would order pizza.

5. If we stayed in the same hotel, we would share a room.

6. If I were you, I would call Antony. 

7. If I didn't have to help my dad with something, I would come.

8. If I went to bed as late as you, I wouldn't be able to get up at early in the morning. 

Մուրակամին ու Գարսիա Մարկեսը

Հարուկի Մուրակամին քիչ թե շատ եղել է Մարկեսի ժամանակակիցը և միգուցե դա է պատճառը, որ նրա ու Մարկեսի ստեղծագործությունների ասելիքները գրեթե նույնն են:

Who can inspire me?

I think that inspiration is one of the most important thing in our life, because by inspiring we can do everything. I am agree that Mahathma Gandhi, Alber Camus or people like them can inspire us when we read their books, their works, but they aren't always with us. I think that our friends are people, who can be always with us and only they can inspire us. Certainly, our parents also can inspire us. There were times when I need an inspiration, so my friends and my family members had spoken with me. Few days ago, I participated in a competition and my friend had spoken with me. After speaking I was full of energy and courage.

The role of Mass Media in our life

1.      What kinds of mass media do you know?

Mass media is communication—whether written, broadcast, or spoken—that reaches a large audience. This includes television, radio, advertising, movies, the Internet, newspapers, magazines, and so forth.

Conditional sentences

If it rains tomorrow they will cancel the meeting.

If you study hard your dream will come true.

If I save enough money I will buy this phone.

If you add some sugar it will taste better

If you continue being lazy you will have trouble

If you don't get up now you will be late

Երբ կարդում ես Գարսիա Մարկես...

Մարկես. Մի գրող, որի ստեղծագործությունները կարող են միաժամանակ լինել և՛ շատ պարզ, և՛ բավականին իմաստալից ու խորը: Նա իր պատմվածքներում ներկայացնում է մարդկանց անհեթեթ բնավորությունները, սովորությունները և դրանց արդյունքները: Ի դեպ, այդպես գրում է նաև արևմտահայ բանաստեղծ Զահրատը, ով նույնպես իր ստեղծագործություններում ցույց է տալիս մարդկանց գլխավոր թերությունները՝ անիմաստ ու անհեթեթ սովորույթները:
«Երկնագույն շան աչքերը» պատմվածքով Մարկեսը ուզում է ասել, որ մենք ապրում ենք երազներն ու իրականությունը իրար խառնած, ու չենք կարողանում տարբերել դրանք իրարից: Իրականում էլ է այդպես, և ես էլ հաճախ որոշ բաներ եմ հանկարծ հիշում ու փորձում հասկանալ՝ դա երազո՞ւմ է եղել, թե իրական կյանքում: Ցավոք, մենք այլընտրանք չունենք, և պետք է շարունակենք ապրել այդպես, միայն կարող ենք ավելի ուշադիր լինել, որպեսզի իրականությունը լավ հիշենք:
Ամենաշատը հավանեցի «Ամենագեղեցիկ ջրահեղձը» պատմվածքը, որում մարդկանց արձագանքը մահացածի վերաբերյալ հասնում է աբսուրդի: Կանայք արդեն ձանձրացել էին իրենց ամուսիններից, իսկ դիակը, ում անունը «կնքեցին» Էսթեբան, նորություն էր իրենց համար. հետո՞ ինչ, որ մահացած էր: Իրականում, Էսթեբանի մահացած լինելն ավելի ձեռնտու էր կանանց, քանի որ այդպես նրանք կարողացան հորինել նրա մասին այն, ինչ ցանկացան և իրենց հորինածը ընդունեցին որպես զուտ ճշմարտություն: Մենք էլ ենք երբեմն հորինում բաներ, և դրանք ընդունում որպես ճշմարտություն: Անգամ որոշ ժամանակ անց այդ հորինվածը մեզ համար դառնում է իրականություն և մտածում ենք՝ արդյոք դա հորինված է:
Հիմա կարդում եմ Գարսիա Մարկեսի «Նահապետի աշունը» և ըստ իս, այս վեպը նրա պատմվածքների ձևափոխված ամբողջությունն է. կարդալիս հատվածներ են լինում, երբ ասելիքը նույնն է, ինչ «Երկնագույն շան աչքերը», «Ամենագեղեցիկ ջրահեղձը» և նրա այլ պատմածքներինը: Սակայն, այնուամենայնիվ, շատ հետաքրքիր գիրք է, որին կարդալուցս հետո անպայման կանդրադառնամ:

Ցուցչային հավասարումներ

Ցուցչային հավասարումներ

Դիտարկենք պարզագույն ցուցչային հավասարում` a^x=b, որտեղ a>0, a≠1

Քանի որ f (x)=a^x ցուցչային ֆունկցիայի արժեքների բազմությունը բոլոր դրական թվերի բազմությունն է, հետևաբար

եթե b≤0, ապա հավասարումը լուծում չունի

Օրինակ.

5+3^x=-8

3^x=-8-5

3^x=-13

Լուծում չունի

եթե b>0, ապա հավասարումն ունի մեկ լուծում:

Օրինակ.

2^x=32

2^x=2⁵

x=5

Օրինակ` սա հավասարում է, որը աստիճանի հիմնական հատկությունների օգտագործմամբ բերվում է պարզագույն ցուցչային հավասարման:

5^(9x+12)=25^(4x+62)

5^(9x+12)=5^2(4x+62)

5^(9x+12)=5^(8x+124)

9x+12=8x+124

x=112

Ստուգում.

9*112+12=8*112+124

1020=1020

Մասնագիտական կողմնորոշում

Չնայած, որ 15 տարեկան եմ, դեռևս չեմ որոշել, թե ինչ մասնագիտության տեր եմ լինելու: Տատանվում եմ. միջազգայնագետ, քաղաքագետ թե արևելագետ: Սիրում եմ հումանիտար առարկաներ` պատմություն, լեզուներ...
Միգուցե դառնամ վրացագետ, որովեհտև հիմա վրացերեն եմ սովորում, ու շատ եմ սիրում վրացերենը: Սակայն այս ամենի հետ մեկտեղ սիրում եմ լրագրություն: Թե նկերներս, թե ընտանիքիս անդամները լրջորեն չեն ազդել ոչ այնքան կայացրածս որոշման վրա: Լրագրությամբ զբաղվում էի դեռ առաջին, երկրորդ դասարանից: Եվ շատ հաճած լուսաբանում էի կրթահամալիրի կայքում կրթահամալիրում տեղի ունեցող իրադարձությունները: Լրագրություն առհասարակ սիրում եմ, բայց հստակ չեմ որոշել՝ լրագրող կդառնա՞մ, թե ոչ:

Պարացելսի վարդը. կարծիք

Ընթերցելով Խորխե Լուիս Բորխեսի 《Պարացելսի վարդը》

Պարացելսը մոգ էր, ու նա գիտեր այդ մասին: Աշակերտը իրականում աշակերտ չէր, այլ` մի մարդ, ով ցանկանում էր ստուգել Պարացելսի կարողությունները: Պարացելսը, ըստ իս, ճիշտ վարվեց, որովհետև եթե նա վստահ է իր ընդունակություններին, ապա ապացուցելու ոչինչ չունի: Ես էլ այդպես կվարվեի, ճիշտ է, մոգ չեմ, բայց ինչպես բոլորը, ես էլ ունեմ որոշ կարողություններ, որոնք միգուցե զարմանալի են ոմանց համար, իսկ այդ ոմանք երբեմն ցանկանում են ստուգել ինձ, սակայն ես հաստատ նրանց չեմ ապացուցի որևէ բան, քանի որ հավատալ կամ չհավատալը միայն ու միայն նրանց խնդիրն է:

The greatest inventions of 20th centuary

English project. The greatest inventions of 20th centuary

“Somewhere, something incredible is waiting to be known.” Carl Sagan

I think that never can come a day when evrything will be discovred, because world always develops. Now we think that already there is nothing to discover or to invent, but hundreds of years ago people has thought so too. For example hundred years ago, no one can imagine that after hundred years there will be a device, which will work by finger touch, and thousand years ago no one can imagine that people will be able to fly by anything, which is called airplane.

Here are top 5 inventions of 20^th centuary.

1.       Karl Landsteiner discovered human blood groups in 1901.
Invention of human blood groups was revolutionary, because after that doctors are able to do blood transfusion.

Էկոկրթական նոր համագործակցությունների սկիզբ

Հոկտեմբերի 30-ից նոյեմբերի 2-ը Զիկատար բնապահպանական կենտրոնում կազմակերպվեց բնապահպանական ճամբար-սեմինար, որի նպատակը Էկոտուր 2015-ի նախագծերի մշակումը, Էկոտուրի տարածումն ու նոր համագործակցությունների սկիզբը դնելն էր: Իրականացրեցինք նաև նախագիծ` 《Մեկ օր WWF-ի հետ》: Ճամբարին մասնակցում էին կրթահամալիրի էկո ակումբի ու վրացախոսների ակումբի մի խումբ սովորողներ, Գավառի, Բազմաղբյուրի, Թբիլիսիի համար 98-րդ, համար 24-րդ և համար 2-րդ դպրոցի մի խումբ սովորողներ ու ուսուցիչներ:

Ճամբարի ժամանակ մի քանի սեմինարներ արեցինք, որոնց ընթացքում մեր նոր գործընկեր դպրոցներին ծանոթացրեցինք Էկոտուրին և ներկայացրեցինք մասնակցության կարգը, Էկոտուրի կայքը, թե ինչպես են հայտը լրացնում, ժամանակացույցը և այլն: Թբիլիսիի 24-րդ դպրոցը նոյեմբերի 23-ին մեզ հրավիրեց Թբիլիսի` միասին տոնելու Սուրբ Գեորգոբայի տոնը:

Արդեն երկու տարի է, ինչ մարտ ամսին Էկո ակումբը  Թբիլիսիի 98 դպրոցի հետ համատեղ անց է կացնոմ էկոդաս բնապահպանական տարբեր խնդիրների մասին: Քննարկեցինք նոր համագործակցության նախագիծը` այս անգամ թեման անտառներն են,որի շուրջ կատարելու ենք հետազոտական, համեմատական աշխատաքներ: Պատրաստվում ենք այցելել ՀՀ տարբեր դպրոցներ, պարզել, թե ինչքան թուղթ են օգտագործում տարեկան և համեմատականներ անցկացնենք մեր` որպես էկոդպրոցի, և մյուս դպրոցների միջև:
Այս ճամբարի արդյունքում ընդլայնվեց Էկոտուրի աշխարհագրությունը և ձեռք բերեցինք նոր գործընկեր դպրոցներ:

Վերահսկենք մեր շրջակա միջավայրը

Էկոլոգիա. նախագիծ 1
Վերահսկենք մեր շրջակա միջավայրը

«Մարդու և բնության մեջ ներդաշնակություն հաստատելու միակ ձևը բնությունը պահպանելն է»

Ալդո Լեոպոլդ

Մարդ. մի արարած, մի կենդանի, որը իր գոյության առաջին իսկ վայրկյանից սկսում է օգտագործել բնության ստեղծած բարիքները: Երբ մենք ծնվում ենք, սկսում ենք շնչել այն թթվածինը, որը ծառերն ու բույսերն են արտադրում, ուտում ենք այն արարածների միսը, որոնք մեզ նման շնչավոր էակներ են, միայն այլ անվանմամբ՝ կենդանի (Չնայած՝ մարդը նույնպես կենդանատեսակ է):Այսօր ամեն մի քայլափոխի գետնին կհանդիպես պլաստիկ շշերի, չիփսերի տուփերի ու պոլիէթիլենային տոպրակների, մեքենայով ճամփորդելիս կտեսնես հարյուրավոր գործարաններ, որոնք իրենց արտանետումներով աղտոտում ենք մեր միջավայրն ու մթնոլորտը: Բարեբախտաբար, գործարանների ավելացման հետ համընթաց ավելանում են բնապահպանական կազմակերպություններն ու անհատները, ովքեր թույլ չեն տալիս, որպեսզի անիմաստ կտրվի մեկ ծառ, չորացվի մի գետ...

Բնական ցուցիչով աստիճանային ֆունկցիա

Բնական ցուցիչով աստիճանային ֆունկցիա

Աստիճանային ֆունկցիա կոչվում է f (x)=x^a բանաձևով տրված ֆունկցիան, որտեղ a-ն բացի զրոյից ցանկացած թիվ է:

Բնական ցուցիչով աստիճանային ֆունկցիան իր շատ հատկություններով նման է գծային ֆունկցիային, երբ n-կենտ է, և քառակուսային ֆունկցիային, երբ n-ը զույգ է:

 Ուսումնասիրենք f (x)=x^n ֆունկցիայի հատկություններն այն դեպքում, երբ n-ը կենտ է:

Ֆունկցիայի որոշման տիրույթն ամբողջովին թվային առանցքն է:

 D (f)=(-∞; +∞)

Ֆունկցիան կենտ է, քանի որ կենտ n-ի դեպքում   f (-x)=(-x)^n=-x^n=-f (x)

Ֆունկցիան ունի մեկ զրո` f (0)=0

Ֆունկցան դրական է, երբ x € (0; +∞), և բացասական է, երբ x € (-∞; 0)

Եթե n-ը կենտ է, ապա ֆունկցիայի գրաֆիկը գտնվում է առաջին և երրորդ քառորդներում: Ֆունկցիայի որոշման տիրույթն ամբողջ թվային առանցքն է D (f)=(-­∞;+∞)

Ֆունկցիան աճում է ամբողջ թվային առանցքի վրա:

Ֆունկցիայի արժեքների բազմությունն ամբողջ թվային առանցքն է E (f)=(-∞; +∞), որովհետև ֆունկցիան ընդունում է ցանկացած կամայական իրական արժեք: Հետևաբար` ֆունկցիան անսահմանափակ է և չունի մեծագույն ու փոքրագույն արժեքներ:

 Ուսումնասիրենք f (x)=x^n ֆունկցիայի հատկություններն այն դեպքում, երբ n-ը զույգ է:

Ֆունկցիայի որոշման տիրույթն ամբողջովին թվային առանցքն է:

 D (f)=(-∞; +∞)

Ֆունկցիան զույգ է, որովհետև f (-x)=(-x)^n=x^n=f (x)

Ֆունկցիան ունի մեկ 0, f (0)=0

Ֆունկցիան դրական է, երբ x­0, և ֆունկցիայի գրաֆիկը գտնվում է առաջին ու երկրորդ քառորդներում:

Ֆունկցիան աճում է (-∞;0] միջակայքում և աճում  [0;+∞) միջակայքում:

Ֆունկցիայի փոքրագույն արժեքը 0-ն է, որը ֆունկցիան ընդունում է x=0 կետում: Ֆունկցիան չունի մեծագույն արժեք:

Ֆունկցիայի արժեքների բազմությունը ոչ բացասական թվերի բազմությունն է` E (f)=[0; +∞)

Ցուցչային ֆունկցիա

Ցուցչային ֆունկցիա

Ցուցչային ֆունկցիա է կոչվում f (x)=a^x, որտեղ a-ն 1-ից տարբեր, բնական թիվ է:
Ցուցչային ֆունկցիայի որոշման տիրույթն է իրական թվերի բազմությունը,    D (f)=(-∞;+∞)
Ֆունկցիան դրական է ամբողջ թվային առանցքի վրա և գտնվում է առաջին ու երկրորդ քառորդներում

Ֆունկցիան մոնոտոն է ամբողջ թվային առանցքի վրա, ընդ որում, Ֆունկցիան աճող է երբ a>1 և նվազող է, եթե 0 <a <1:

Ֆունկցիայի արժեքների բազմությունն է դրական կիսաառանցքը` E (f)=(0;+∞)

Ֆունկցիան չունի զրոներ, մեծագույն և փոքրագույն արժեքներ:

ֆունկցիայի գրաֆիկը հատում է օրդինատների առանցքը (0;1) կետում, քանի որ a^0=1

English review 2

1. Interesting
2. Association
3. Unfortunately
4. Knowledge
5. Equipment
6. Enjoyable
7. Competition
8. Training
9. Opponents
10. Medalist

11. I refuse tow put up with people who cheat at games.
12. The current champion was knocked out in the second round of the competition.
13. I used to like basketball, but I've gone off team sports lately.
14. The trainer asked us to carry on with the activity while he answered the phone.
15. The organisers had to bring the race forward by a week.
16. You should think about taking up a martial art, to defend yourself.
17. Although she was very young, Olivia took to swimming as soon as she tried it.
18. Rob had to pull out of the race because of a last minute injury.

19. At four o'clock, we had been playing three hours.
20. Terry used not to spend so much time playing on his computer.
21. Before we play, make curtain all the cards there.
22. Hang-gliding can be dangerous, but after a while you get used to it.
23. When my trainer told me to do fifty push ups, I have already run fifteen miles.
24. We used not to spend to much time so much time indoors when I was young.
25. My hobbies take up a lot of my time.
26. I would prefer ludo ratgr than snakes an ladders.
27. I think there is chance to win the competition.

28. C
29. C
30. A
31. C
32. A
33. C
34. B
35. C
37. C
38. A
39. D
40. B
41. A

About healthy lifestyle

Առողջ ապրելակերպի մասին

Մարդկանց մեծամասնությունը զբաղվում է սպորտով, որպեսզի լինեն առողջ: Կան ամառային և ձմեռային սպորտաձևեր: Հետևյալ սպրոտի տեսակները ընդգրկված են ամառային օլիմպիական խաղերում` մարմնամարզություն, թեթև ատլետիկա, ըմբշամարտ, բռնցքամարտ, սուսերամարտ, բասկետբոլ, վոլեյբոլ, ֆուտբոլ, լող և այլն:
Ձմեռային օլիմպիակա խաղերում ընդգրկված են հետևյալ խաղերը. մականախաղ, ձևավոր չմշկասահք, սահնակային սպորտ, դահուկավազք և այլն: Եթե մի որևէ անձ զբաղվում է սպորտով, ապա նա ոչ միայն ձեռք է բերում ֆիզիկական ուժ, այլև դառնում է ավելի կարգապահ, նպատակասլաց, և պատասխանատու իր գործի նկատմամբ: Իսկ թիմային սպորտաձևերում անձը ձեռք է բերում իր թիմակցի մասին հոգ տանելու, և ընդհանրապես ձեռք է բերում ընկերական լավ հատկանիշներ: Այս ամենով հանդերձ, ես կարծում եմ, որ մեծ սպորտը և ռեկորդներ սահմանելու ձգտումը վատ ազդեցություն է ունենում առողջության վրա: Վատ ազդեցություն է ունենում առողջության վրա նաև տարբեր խթանիչների ընդունումը:

Healthy lifestyle
Most of the people are engaged in diffrent kinds of sport, in order to be healthy. There are winter and summer kinds of sports. The following sports are included in summer olympic games: gymnestics, athelics, wrestling, boxing, fencing, basketball, volleyball, football, swimming etc.
In winter olympic games are included the following games: hockey, skating, sledging, ski'ing etc. When someone goes in for, not only gaines fisical power, but also become more disciplined, purposeful and more responsible for his duties. In team sports person gaines quolities of taking care of teammate, and in generally he/she gaines good quolities of friendship. Despite all something, I think, that large sport and aspiring of setting up records affects on our health. Using different kinds of doppings also has bad affacts on people's health.

The old man at the bridge

There was a civil war in Spain in the 1930s. During this war many cities were bombed, a lot of people were killed. People had to leave their homes, properties, and domestic animals because of artillery. The story is about an old man who had left his home, two goats, a cat and a few pigeons in his native town and had to move to Barcelona. He was tired of that pointless war. He couldn't walk any longer, because he had also lost his hope, and life didn't mean anything to him.

That situation in Spain can be compared with the situation during the war in Karabakh. Hundreds of thousands of Armenians and Azerbaijanians had to leave their birthplaces, homes, properties, domestic animals and move to other places.   

Traveling

​​Would you rather go to a place where there are a lot of people or to a place where there are few people?

I'd like to go to places, where there are many people. For example it's better for me to be in crowded places, than in abandoned  places.

       What countries would you most like to visit?

I'd like to visit tropical countries, because I love the sun and beaches. For example I want to visit Brazil, Cuba and other counntries which are near the equator.

·       What countries would you not like to visit? Why?

I hate cold, cloudy and criminal countries. I never want to be in Russia, Kazakhstan,  Tajikistan

Have you ever gotten lost while traveling? If so, tell about it.What's the most beautiful place you've ever been to?

·       What are popular tourist destinations in your country?

Armenia has many tourist destinations. In Armenia the biggest tourist destinations are The Tatev monastery complex,  Noravank, Gandzasar, Stepanakert etc.

If you had $100,000, where would you go on holiday? How about if you had $10,000? What about $1,000?Do you prefer hot countries or cool countries when you go on holidayy

If I had 100,000$ I would visit all the tropical countries of the world. But at first I'll go to Maldive islands, Florida, Mexico and then other countries.

·       Did your class in high school go on a trip together?

The learners of our elementary,  middle and high schools very often go on school trips inside Armenia and to other countries.

·       If so, where did you go?

I have been to many camps in Armenia, Georgia and Turkey. places. Our school has educational exchanges with Georgia and Turkey.

·       How long did you stay?
The Space camp in Izmir, Turkey, lasted 6 days, but the whole journey in Turkey lasted 14 days.

·       How did you get there?

We went to turkey by bus and it was a very long trip. We spent some days on the wheels.

Մաթեմատիկա. երկրորդ կիսամյակի նախագծեր

Մաթեմատիկայի կիսամյակային աշխատանքը տեսնելու համար սեղմիր այստեղ:

Էկոլոգիան ու Տնտեսագիտությունը. արդյո՞ք այս երկու գիտությունները հակասում են մեկմեկու

Էկոլոգիան (հին հունարենից. էկոս-տուն, կացարան, ունեցվածք, բնակարան, լոգոս-գիտություն)  գիտություն է կենդանի օրգանիզմների և նրանց համակեցությունների միմյանց միջև ու շրջակա միջավայրի միջև հարաբերությունների մասին, իսկ եթե ավելի կարճ, ապա էկոլոգիան գիտություն է մեր տան՝ Երկիր մոլորակի մասին:

Տնտեսագիտությունը(հայերեն բարդ ածանցավոր բառ)  գիտություն է ռեսուրսների և տնտեսությունում դրանց արդյունավետ օգտագործման մասին:

Էկոլոգիան խրախուսում է բնության կողմից տրված բարիքները խնայելը կամ դրանք չափաոր օգտագործելը, իսկ տնտեսագիտությունը մտածում է, թե ինչպես կարող է շահույթ ստանալ, բարիք ստեղծել՝ թեկուզ ոչնչացնելով բնությունը ու խախտելով էկոհամակարգեր:

Հաճախ ասվում է, թե տնտեսագիտությունը հակասում է էկոլոգիային: Այս երկու գիտություները իրար չեն հակասի, եթե ամեն ինչ լինի չափավոր: Մի պարզ օրինակ բերեմ: Յուրաքանչյուր սովորական գետի վրա կարելի է կառուցել առավելագույնը 2-3 ՀԷԿ, այն էլ այն հատվածներում, ուր կառուցելով ՀԷԿ-դ չես խախտի տվյալ վայրի էկոհամակարգը: Սակայն Հայաստանում, ուր անարխիա է տիրում, մի գետի, կամ ավելի ճիշտ վտակի վրա կառուցվում են ավելի քան 3,4 ՀԷԿ-եր: Օրինակ՝ Բյուրականում գտնվող Ամբերդ գետակի վրա կա արդեն 3 ՀԷԿ՝ «Ամբերդ ՓՀԷԿ-1»,«Ամբերդ ՓՀԷԿ-2», «Ամբերդ ՓՀԷԿ-3», և դեռ ցանկանում էին այդ փոքր գետի վրա կառուցել 4-րդ ՀԷԿ-ը: Գետը ամենաջրառատ ժամանակահատվածում հազիվ է ունենում նկարում պատկերվածի չափ ջուր: Բարեբախտաբար, տեղի ժողովրդի միասնականության շնորհիվ չկառուցվեց 4-րդ ու գետին վերջնականապես ցամաքեցնող ՀԷԿ-ը: Այս դեպքում, 4-րդ ՀԷԿ կառուցողը՝ ՀՀ նախկին դատախազ Աղվան Հովսեփյանը ցանկանում էր շահույթ ստանալ՝ անտեսելով այն, որ ոչնչացնում է գետում ապրող բազմաթիվ կենդանատեսակների ու բուսատեսակների, զրկում է գյուղացուն գյուղատնտեսությամբ զբաղվելու իրավունքից: Հայտնագործություն չեմ անի, եթե ասեմ, որ գյուղացիները իրենց այգիները, բանջարաբոստանային մշակաբույսերը ոռոգում են գետի ջրով, իսկ եթե ՀԷԿ-ը կառուցվի, գետը կցամաքի, գյուղում մարդածին երաշտ կլինի:

Զրուցելով ապագա տնտեսագետ Մերի Թելունցի հետ, հասկացա, որ տնտեսագետները կարևորում են միայն այն «իրերը», որոնք կարող են բարիք ստեղծել, այսինքն՝ կարելի է կտրել ամբողջ անտառը ու տեղը գործարան կառուցել: Ինչո՞ւ կտրել ծառերը, եթե կարելի է գործարանը սարքել դաշտային վայրերում: Արդյո՞ք արժե նախընտրել տնտեսական շահը, այդչափ վնասի դիմաց:

Հայաստանը մեր տարածաշրջանում միակ երկիրն է, որը ունի ԱԷԿ: Մենք՝ ունենալով 1 ԱԷԿ, 3 ՋԷԿ, ու բազմաթիվ ՀԷԿ-եր, էլի շարունակում ենք զբաղվել ՀԷԿ-աշինությամբ, երևի դա մոլուցք է: Կարծում եմ Հայաստանի նման փոքր երկրին մի ԱԷԿ-ն էլ է բավական, սակայն… չքաղաքականացնեմ: Եղել եմ Թուրքիայում, ու երբ գյուղերով կամ փոքր քաղաքների միջով էինք անցնում, ականատես եղա մի հետաքրքիր ու հաճելի տեսարանի: Բոլոր տների տանիքներին տեղադրված էին արևային էներգիայի մարտկոցներ, այսինքն՝ ամեն ընտանիք իր հոսանքը ստանում է արևից: Ցավոք, բայց Հայաստանում հազվադեպ կարող ես հանդիպել արևային էներգիայով աշխատող մարտկոցի, միգուցե պատճառը այն է, որ չունենք քաղաքակրթության այն աստիճանը, ինչը ունի Թուրքիան: Բացի արևային էներգիայով աշխատող մարտկոցներից, որպես այլընտրանքային էներգիայի աղբյուր կարող են լինել հողմակայանները: Հոսանք՝ քամուց: Մեր երկրի կլիման թույլ է տալիս ունենալ բազմաթիվ հողմակայաններ, բայց… բայց ինչո՞ւ ունենանք հողմակայաններ և էժան էներգիա ստանանք, եթե կարող ենք հարստացնել հայազգի չինովնիկներին:

Խոսքս, չգիտեմ կդիտվի որպես ճառ, կոչ թե ուղղակի խոսք, բայց մի ոչնչացրեք բնությանը, որը ստեղծել է մեզ, քանի որ այն առանց այդ էլ տալիս է բազմաթիվ բարիքներ, որոնք ճիշտ օգտագործելու դեպքում ամեն ինչ կընկնի իր տեղը:

Եթե ճիշտ տնօրինենք բնության կողմից մեզ տրված բարիքները, օգտագործենք դրանք չափի մեջ, ապա էկոլոգ-բնապահպանները չեն հակասի տնտեսագետներին:

Հ.Գ. Տնտեսագիտության մեջ կա մի ուղղություն՝ Կանաչ տնտեսագիտությունը, որը համարում է, որ տնտեսությունը կախված է տարր համարվում է բնական միջավայրից, որի շրջանակներում այն գոյատևում է և կազմում է նրա մասը։ Ծանոթացեք այստեղ:

Նարեկ Սահակյան