1984-ն ու 2015-ը

Օրեր առաջ Մոսկվայում անհայտ անձինք մի քանի կրակոցով սպանեցին ռուս մտավորական, ընդդիմադիր քաղաքական գործիչ Բորիս Նեմցովին: Բարեբախտաբար, քիչ թե շատ ծանոթ էի նրա տեսակետներին, քաղաքական հայացքներին և այլն: Նա նաև իր կարծիքն էր արտահայտել Գյումրիում տեղի ունեցած ողբերգության վերաբերյալ:

Հավանում էի նրան ու իր հոդվածները, քանի որ նա, անկախ իր ազգությունից, միշտ իրականությունն էր գրում ու ասում. արդարամիտ գործիչ էր երևում:

Երբ օրեր առաջ այցելեցի BBC-ի կայք՝ «Թարգմանիր» թարգմանական ամսագրի համար որևէ հետաքրքիր հոդված թարգմանելու, միանգամից նկատեցի Նեմցովի սպանության լուրը, որը տեղադրված էր որպես հրատապ լուր: Սկզբում չհավատացի, կարդացի հոդվածն ու էլ ոչինչ չմնաց անելու՝ բացի հավատալուց ու մտավորականի, ընդդիմադիր գործչի հիշատակը հարգելուց: Հոդվածը կարդալիս ակամա հիշում էի Օրուելի «1984» վեպը, ուր ով փորձում էր դեմ դուրս գալ «Մեծ եղբորը», նրան կամ գոլորշիացնում կամ տանում էին «101-րդ սենյակ»՝ դաստիարակչական աշխատանքներ տանելու, կարճ ասած՝ ուղեղը լվանալու:

Ուզում եմ համեմատել, ավելի ճիշտ՝ փորձել համեմատել Հայաստանը Ռուսաստանի հետ:

Մեզ մոտ ըմբոստներին տանում են «101-րդ սենյակ»՝ դաստիարակելու: Այդպես վարվեցին նավակ Ճոճողի, Արտակ Խաչատրյանի, ամիսներ առաջ Արամ Մանուկյանի, ինչու չէ՝ նաև Գագիկ Ծառուկյանի (այս դեպքում դաստիարակչական աշխատանքներն այլ բնույթ ունեին) հետ:

Ռուսաստանում ավելի դաժան են. այնտեղ միանգամից «գոլորշիացնում են» իրենց դեմ դուրս եկած ապստամբներին:

Փաստորեն, բավականին ապահով ու «ժողովրդավար» երկրում ենք ապրում: Ծիծաղելի է... Ռուսաստանի լկտիությունը հասել է այն աստիճանի, որ կարող են բացահայտ սպանել իրենց դեմ դուրս եկած անձին ու կանխատեսելի է՝ ծածկել, մոռացնել տալ դեպքը, ինչպես եղավ Գյումրիի դեպքում: Հայաստանում էլ է նույնը, ուղղակի սպանելու փոխարեն դեռևս ծեծում են:

Հետաքրքիր է՝ ինչո՞ւ սպանեցին Նեմցովին հենց ուրբաթ՝ կազմակերպվելիք բողոքի մեծածավալ երթից մեկ օր առաջ: Ինչո՞ւ ռուսաստանյան «Ռոսիա 24» ալիքը Բորիս Նեմցովի հիշատակին երթի ուղիղ հեռարձակումը սկսելուց մեկ րոպե անց դադարեցրեց այն:

Ինչո՞ւ էին Նեմցովին սոցցանցերով հաճախ սպառնալից հաղորդագրություններ գրում:

«Ինչու»-ները շատ են, իսկ «որովհետևներ» պաշտոնապես չկան:
Այնուամենայնիվ, երթը կայացավ, սակայն այն նվիրված էր Նեմցովի հիշատակին: Երթի մասնակիցների ձեռքին կային «Ո՞վ է հաջորդը», «Պայքարի՛ր», «Ո՛չ պետական պատերազմին», «Հերոսները չեն մահանում», «Մենք չենք վախենում», «Նրանք վախենում էին քեզնից, Բորիս» գրություններով պաստառներ:

Բորիս Եֆիմովիչը, նույն ինքը՝ Նեմցովը, հաճախ էր քննադատական հոդվածներ գրում, որոնցում ասում էր, որ Ռուսաստանը չպետք է դեր խաղա Ուկրաինայի հակամարտության գործում և պետք է Ուկրաինային վերադարձնի Ղրիմը:

Ի դեպ, Նեմցովի սպանությունը իր տեսակի մեջ առաջինը չէ Ռուսաստանում: Ահա վերջին տասնամյակում կատարված նմանատիպ սպանությունների ցանկն ըստ BBC-ի:

2003 թ. ապրիլ-Լիբերալ գործիչ Սերգեյ Յուշենկովը Մոսկվայի իր տան մոտ սպանվեց:

2003 թ. հուլիս-քննչական լրագրող Յուրի Շեկոչիկինը մահացավ 16 օր տևած առեղծվածային հիվանդությունից:

2004 թ. հուլիս-Forbes ամսագրի ռուս խմբագիր Պաուլ Կլեբնիկովին Մոսկվայի փողոցներից մեկում մեքենայից կրակեցին: Մի փոքր ուշ, հիվանդանոցում նա մահացավ

2006 թ. հոկտեմբեր-քննչական լրագրող Աննա Պոլիտիկովսկայային կրակեցին Մոսկվայի իր տան դիմացը:

2006թ. նոյեմբեր-նախկին Ռուսաստանի լրտես Ալեքսանդր Լիտվինենկոն մահացավ պոլոնիումով «համեմած» թեյը խմելուց մոտավորապես երեք շաբաթ անց:

2013 թ., մարտ-Բորիս Բերեզովսկին՝ նախկին Կրեմլի իշխանության հանձնակատարը սկսեց Պուտինի քննադատել և իր Բրիտանիայի տանը հայտնաբերվեց մահացած:

Ահա, թե ինչու ես ժողովրդավարությունը չեմ համարում լավագույն կառավարման ձև. մարդիկ ի վիճակի չեն ընտրելու իրենց համար խելամիտ, լուրջ և անաչառ ղեկավար, իսկ կեղծ ընտրությունների դեպքում էլ աչք են փակում իրենց տեսած կեղծիքի վրա, թքած ունեն ամեն ինչի վրա, այսինքն՝ ի վիճակի չեն կանխելու անարդարությունները:

Սպանել են ընդդիմադիր գործչի, իսկ ժողովրդի շա՜տ փոքր մասն է դուրս եկել հարգելու և միաժամանակ բողոքելու, անարդարությունը վերացնելու և իրենց իրավունքների պահպանմանը հասնելու: