Եղիշե Չարենց (գնահատվող աշխատանք)

Եղիշե Չարենցը ծնվել է 1897 թվականի մարտի 13-ին, Կարսում: Իրական անուն ազգանունը Եղիշե Սողոմոնյան էր:

Նրա պատանեկան տարիներին տեղի ունեցավ ազգային ազատագրական շարժումը,  ցեղասպանությունը, Առաջին աշխարհամարտը, իսկ ավելի ուշ՝ Հոկտեմբերյան հեղափոխությունը:Քույրերից Մարիամն իր ընտանիքի հետ զոհվել էր Մեծ եղեռնի ժամանակ:

Եղիշե Չարենցը կամավորական է գրվում ու միանում ԱՐևմտյան Հայաստանը զավթիչներից ազատելու շտապող մարտիկներին: Այդ տարիներին նա գրում է «Դանթեական առասպելը», որտեղ պատմում է 20-րդ դարասկզբի պատերազմի սարսափները:

Հետագայում դառնում է ստալինյան բռնապետության զոհ:

Նրա կենսագրության ամենահետաքրքիր փաստը երևի իր կեղծանվան ծագման հարցն է: Տարբերակները շատ են, թե Չարենց մականունը վերցրել է մի բժշկից, ում անունը նույնպես Չարենց էր, թե շատ չար է եղել փոքր ժամանակ և այլն: Երևի չկա որևէ հայ, ով կարդացած չլինի Չարենցի, օրինակ՝ «Ես իմ անուշ Հայաստանի»-ն: Ինքս ծանոթ եմ նրա բազմաթիվ ժողովածուների բազմաթիվ բանաստեղծությունների, պոեմների: Կարդացել եմ Չարենցի բոլոր էպիգրամները, տաղարանից մի քանի բանաստեղծություններ, «Էլեգիաներ և այլ բանաստեղծություններ»-ից «Գանգրահեր տղան», «Տաղ անձնականը»-ը, «Տաղ Ձոն գրքերին»-ը, «Տաղ Ձոն բնության»-ը, «Լուսամփոփի պես աղջիկ»-ը և այլն: Շատ եմ սիրում «Տաղ անձնական»ը, քանի որ նա գրում է իր մասին, ով թողել է իր ծննդավայրը, իր անտաշ քարով շինված տունը, անգամ Կարինե Քոթանջյանին առանց «Մնաս բարով» աելու քայլում էր մի օտար քաղաքով: Նա օտար էր, շուրջը բոլորը աղմկում էին, իսկ նա քայլում էր ու չէր արժանանում փոքրիկ ուշադրության: Մի խոսքով՝ այդ բանաստեղծությունը նրա լավագույն ստեղծագործությունն է ինձ համար:

Չարենցը, ինչպես յուրաքանչյուր մարդ, ունի իր գլեաձևն ու ոճը, բայց այն նկարագրելն ու բնութագրելը շատ դժվար է: Նա իր էպիգրամները գրում է այլ ձևով, քան ասենք, էլեգիաները կամ պոեմները: Ամեն դեպքում, նրա գրելաոճը ձանձրացնող չէ: Ճիշտ է, բայց համեմատության մեջ կարող էիր նկարագրել այդ ոճը։

Քանի որ գրեթե ամեն տարի անցնում եմ Չարենց, նրա բանաստեղծություններից այս տարի այդքան էլ շատ նոր բաներ չսովորեցի: Ծանոթացա «Մարն բանաստեղծություններ» շարքին ու երևի անգիր կսովորեմ «Հրաժեշտ Լենինգրադին»-ը կամ «Ակսելին՝ «Մթնաձորը» կարդալուց հետո»-ն:

Չարենցը, կամ ավելի ճիշտ՝ բանաստեղծ Չարենցը յուրահատուկ է, ուստի չի կարող նման լինել որևէ մեկին, այն էլ՝ ում ճանաչում եմ: Նա համարձա՞կ էր, թե՞ հիմար: Հիմա մենք կարող ենք ասել, որ նա հիմար էր, հիմար էր, որ հավատում էր, թե այ շուտով հեղափոխություն կլինի, ամեն ինչ կլավանա, կյանքը իդեալական կլինի: Հիմար լինելու հետ մեկտեղ, երևի նաև համարձակ էր, քանի որ նա այդ բռնապետական տարիներին գրում էր այն, ինչ ուզում էր՝ անկախ նրանից, թե իր գրածը հօգուտ իշխանություններին էր, թե մարդկանց:

Այսպիսով, Եղիշե Չարենցը մի բանաստեղծ է, ով իր կյանքը անցկացրել է ազատագրական շարժումներ, հայերի կոտորած ու պատերազմ տեսնելով: Երանի, որ մեկ անգամ էլ ունենանք մի գրող, ով կլինի այնքան մեծ, որքան Չարենցն էր:

Նարեկ Սահակյան