Վիլ-Ժուիֆ հոգեբուժարանի արխիվները.Կոմիտաս

Հոդվածի հեղինակը Լիլիթ Եփրեմյանն է: Հոդվածը առաջին անգամ տպագրվել է 10.10.2001թ.-ին՝  «Նովոյե Վրեմյա» թերթում, ռուսերեն լեզվով: 

Ֆրանիսայում գործում է օրենք առ այն, որ  հոգեկան հիվանդի ծնունդից 150 տարի պետք է անցնի, որպեսզի նրա հիվանդություն թղթածրարը հնարավոր լինի օգտագործել: Սակայն շնորհիվ Վազգեն Ա. կաթողիկոսի միջամտության, հնարավոր էր դարձել թույլտվություն ստանալ՝ ուսումնասիրելու Վիլ-Ժուիֆ հոգեբուժարանի Կոմիտասի արխիվները:

Ստորև ներկայացնում ենք ուսումնասիրության արդյունքները:

Գուրգեն Մահարի. Մանկություն

Գուրգեն Մահարին իր «Մանկություն» պատմվածքում ներկայացնում է իր մանկությունը՝ թե ինչպես է այն անցել: Մահարին պատմում է, որ մանկության մեծ մասն անցկացրել է իր Յուղաբեր տատիկի տանը: Իրենց տունը շաբաթվա մեջ հազիվ մի երկու օր էր գնում, էն էլ՝ որպես հյուր:

«Սասնա ծռեր» էպոսը՝ արվեստում

Էպոսին բազմիցս անդրադարձել են կերպարվեստում (Հակոբ Կոջոյան, Երվանդ Քոչար, Մհեր Աբեղյան, Հրայր Իսաբեկյան, Արտաշես Հովսեփյան և ուրիշներ), երաժշտության մեջ (Գևորգ Բուդաղյանի «Խանդութ» երաժշտական կոմպոզիցիան՝ ըստ Ալեքսանդր Սպենդիարյանի երաժշտության, Էդգար Հովհաննիսյանի «Սասունցի Դավիթ» բալետ-օպերան և այլն), կինոարվեստում («Սասնա ծռեր», ռեժիսոր՝ Արման Մանարյան, 2010 թ., մուլտֆիլմ), թատրոնում։ 

Էպոսի կերպարներին անդրադարձել են նաև քանդակագործության մեջ, որի լավագույն նմուշներից է Դավթի՝ կայարանամերձ հրապարակում տեղադրված արձանը:

Սասունցի Դավթի արձանը կոփածո պղնձից և բազալտից արձան է, որի հեղինակը Երվանդ Քոչարն է, ճարտարապետը՝ Միքայել Մազմանյան։ Արձանի բնորդն է հանդիսանում ՀԽՍՀ ժողովրդական արտիստ Վանուշ Խանամիրյանը:

Արձանը տեղադրվել է 1959 թվականին Սասունցի Դավթի հրապարակում, երկաթուղային կայարանի առջև, փոխարինել է 1939 թվականից տեղադրված գիպսե տարբերակին։ Դավթի մարմինը շարժման մեջ է՝ պատրաստ մարտի: Նրա հեքիաթային ձին՝ Քուռկիկ Ջալալին, ծառս է եղել հսկայական բազալտե ժայռի վրա: Սմբակների տակ, ժայռի անկյունում բրոնզե թասն է՝ հայ ժաղովրդի համբերության խորհրդանիշը: Քանդակը տեղադրված է 25 մետր տրամագծով ջրավազանի կենտրոնում և պատվանդանի հետ ընդհանուր բարձրությունը 12,5 մետր է: Արձանը բազմաթիվ անգամ պատկերվել բացիկների և ամսագրերի շապիկներին, բուկլետներում, լուսանկարներում, գրքերի նկարազարդումներում և ճամփորդական ուղեցույցներում` դառնալով Երևանի խորհրդանիշներից մեկը:

Կարծում եմ, որ «Սասունցի Դավիթ» արձանը Երևանի ամենահաջողված արձաններից մեկն է, և երևի դա է պատճառը, որ արձանը պատկերվել է բացիկների, ամսագրերի շապիկների վրա, բուկլետներում և այլն: Նաև արձանը պատկերվել է Երևանի Մետրոպոլիտենի ժետոնների վրա: Բացի այս ամենից, կարևորն այն է, որ մեր Հայոց էպոսը, որը հնագույն էպոսներից է աշխարհում, իր հերոսներից մեկի՝ Սասունցի Դավթի քարե մարմնավորումն ունի Երևանում: